500 jaar geleden
In 1516 werd bij drukker Dirk Martens in Leuven de eerste (Latijnse) uitgave gedrukt van Utopia van Thomas More. En op 9 augustus 1516 stierf Jeroen Bosch.
Thomas More en Utopia
Geboren in 1478 in Londen, dient Thomas More in zijn jeugd John Morton, aartsbisschop van Canterbury en Lord Chancelor. Hij studeert aan de universiteit van Oxford. Als advocaat in Londen treedt hij toe in de kringen van de humanisten en ontmoet er Erasmus. Erasmus en More, de twee belangrijkste vertegenwoordigers van het humanisme, sluiten een vriendschap voor het leven (Erasmus droeg zijn lof der zotheid op aan More). In 1529 volgde Thomas More kardinaal Wolsey op als Lord Chancelor. Hij nam uit deze hoge politieke functie in 1532 ontslag toen koning Hendrik VIII zich distantieerde van de katholieke kerk. In 1534 werd hij onthoofd omdat hij weigerde de Act of Supremacy (waarbij Hendrik VIII aangesteld werd als hoofd van de Anglicaanse kerk te ondertekenen.
Utopia bestaat eigenlijk uit twee boeken. Het eerste boek is een aanklacht tegen de mistoestanden en de corruptie in Engeland. Om zich in te dekken vertelt Thomas More het verhaal vanuit een fictief personage (Raffaello Babbelario, of de praatjesmaker). In het tweede deel geeft More de oplossing: Utopia. Dit niet bestaande eiland is een modelstaat. Het woord is afgeleid van het Griekse ou (niet) of eu (goed) en topos (plaats). Het kan dus zowel niet bestaande of goede plaats betekenen.
Jeroen Bosch
Jeroen Bosch werd geboren in ’s Hertogenbosch in 1450 en overleed er in 1516. Hij ging de geschiedenis in als 'den duvelmakere' (de schepper van duivels) en als schilder van satirische voorstellingen, maar hij is vooral van betekenis als vernieuwer van de bestaande beeldtraditie. Hij gaf op vindingrijke wijze invulling aan bestaande motieven en bedacht een reeks van nieuwe composities.
Thomas More en Jeroen Bosch, in dezelfde geest
Hoewel sterk verschillend getuigen zowel de Engelse humanist en politicus als de Brabantse kunstenaar van dezelfde mentaliteit: de laatmiddeleeuwse burgermoraal. Prof. Jozef Janssens tekent in zijn lezing met power point-presentatie niet alleen een boeiend portret van beiden, maar geeft ook een intrigerend inzicht in de tijdsgeest en het milieu waarin zij leefden.
Prof. Jozef Janssens, doctor in de Germaanse filologie, specialiseerde zich in de middeleeuwse cultuur en literatuur. Hij is emeritus hoogleraar Cultuurgeschiedenis en Geschiedenis van de middeleeuwse literatuur aan de K.U. Brussel. Bij het Davidsfonds publiceerde hij verschillende boeken o.a. Spiegel van de Middeleeuwen en Floris ende Blancefloer.
